Zes voorstellen voor een echte federale bestuurlijke transparantie

Volgende debatten in de commissie Binnenlandse Zaken: 14 juni 2023

Om te voldoen aan de aanbevelingen van GRECO, de Groep van Staten tegen Corruptie, heeft minister van Binnenlandse Zaken een wetsontwerp ingediend tot wijziging van de wet van 11 april 1994 inzake de toegang van het publiek tot overheidsinformatie.

Dit wetsontwerp gaat niet ver genoeg, zoals verschillende organisaties en vertegenwoordigers van het maatschappelijk middenveld op 23 mei, voor het federale parlement, hebben geanalyseerd.

Om er een doeltreffende hefboom voor transparantie van te maken, vragen de verenigingen om de tekst aan te vullen met mechanismen die hun waarde in de Gewesten hebben bewezen, en om een aantal uitzonderingen op te heffen, zoals de uitzonderingen die betrekking hebben op ministeriële kabinetten en die welke betrekking hebben op burgerlijke of administratieve procedures.

Wij, maatschappelijke organisaties, verzoeken de federale regering en de Kamer van Volksvertegenwoordigers de nodige wijzigingen aan te brengen in het wetsontwerp betreffende de transparantie van de federale overheid teneinde de doeltreffendheid van het in artikel 32 van de Grondwet vastgelegde recht op toegang tot administratieve documenten te versterken.

Onze verzoeken betreffen voornamelijk de volgende punten:

1. Intrekking van de verplichte en absolute uitzondering voor documenten die in het bezit zijn van ministeriële kabinetten en betrekking hebben op de uitvoering van een politieke strategie. Deze uitzondering beperkt drastisch de transparantie van documenten in het bezit van ministeriële kabinetten. Het beginsel zelf dat ministeriële kabinetten onder de openbaarmaking vallen, zoals aanbevolen door de GRECO, het anticorruptieorgaan van de Raad van Europa, wordt hierdoor zinloos. In zijn advies 72.732/2 van 30 januari 2023 heeft ook de Raad van State het nut van deze uitzonderingsgrond in twijfel getrokken, aangezien de uitzonderingen op de openbaarmaking die thans in de wet zijn opgenomen, duidelijk volstaan.
   
   Implementeer de passende maatregelen om ervoor te zorgen dat na voltooiing van een legislatuur alle documenten van ministers en staatssecretarissen op adequate niveau van openbaarheid beschikbaar blijven volgens de geldende transparantienormen.
   
   
2. Intrekking van de uitzondering voor documenten die betrekking hebben op lopende burgerlijke of administratieve procedures. Ook hier zijn wij van mening dat deze absoluut verplichte uitzondering onevenredig is. Zij maakt duidelijk inbreuk op het recht van journalisten en burgers om informatie te zoeken en te verstrekken (artikel 19 van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens).
   
   Deze twee uitzonderingsgronden dreigen het grondwettelijke recht op toegang tot administratieve documenten uit te hollen.
   
   
3. Geef de Commissie voor de toegang van bestuursdocumenten (CTB) een beslissingsmacht. In Brussel, Wallonië, Vlaanderen en de Federatie Wallonië-Brussel hebben alle CTB\'s van het land beslissingsbevoegdheid gekregen van de wetgevers van de gefedereerde entiteiten. Het consultatieve karakter van de federale CTB is duidelijk niet meer opgewassen tegen de uitdaging van transparantie in de huidige maatschappij.
   
   Een CTB dat enkel adviezen uitbrengt, kan de doeltreffendheid van het recht op toegang tot administratieve documenten, zoals toegekend door artikel 32 van de Grondwet, niet garanderen.
   
   
4. Invoering van een versnelde procedure voor dringende verzoeken. In bepaalde situaties wordt het recht op toegang tot administratieve documenten beperkt door de termijnen voor de toezending van documenten en beroepen. Voorbeelden hiervan zijn verzoeken van journalisten in het kader van hun informatieplicht of verzoeken naar aanleiding van een openbaar onderzoek.
   
   Als antwoord op dit probleem heeft het Brusselse Gewest in zijn wetgeving inzake administratieve openbaarheid de mogelijkheid opgenomen om urgentie aan te vragen teneinde de termijnen voor de toezending van documenten en beroepen te verkorten. Wij vragen dat een soortgelijk mechanisme wordt ingevoerd in de federale wetgeving.
   
   
5. Versterking van de actieve openbaarheid. België staat 119e op de 136 landen van de internationale ranglijst van het recht op informatie (1), na Kazachstan en Saoedi-Arabië. Een weinig vleiende rangschikking op basis van een analyse van de sterkte van het wettelijk kader voor het recht op toegang tot informatie. Wat actieve openbaarheid betreft, vragen wij de wetgever om meer ambitie te tonen door zich bijvoorbeeld te laten inspireren door actieve openbaarheid in Brussel en zijn site openbudgets.be.brussels, waarop gebruikers subsidies, facturen en overheidsopdrachten in het Brussels Gewest kunnen opzoeken.
   
   Op federaal niveau, zijn deze documenten al beschikbaar in databanken (FedCom, BOSA, e-procurement, Kanselarij, enz.). Facturen voor overheidsuitgaven, adviezen van de Inspectie van Financiën, dossiers beslist door de Ministerraad, toegekende subsidies en premies, studies en overheidsopdrachten zijndocumenten die aldus gemakkelijk ter beschikking van het publiek worden gesteld op een site met een zoekmachine om ze gemakkelijker te kunnen raadplegen.
   
   Wij vragen ook dat een register van beschikbare gegevensbanken wordt opgesteld om de lijst van beschikbare documenten online te publiceren, zoals dat reeds in meer dan 80 landen het geval is (2).
   
   
6. Uitbreiding van het aantal bestuursorganen waarvoor bekendmaking verplicht is. Organen zoals de Kamer, de SMALS, enz. zijn momenteel vrijgesteld van openbaarheid van bestuur. Wij vragen dat de instanties die onder openbaarheid van bestuur vallen, worden uitgebreid en verduidelijkt zodat zij het hele spectrum van het overheidsoptreden bestrijken.

Transparantie schept vertrouwen.

(1) https://www.rti-rating.org/country-data/
(2) Zie indicator nr. 58 van de RTI-classificatie: « Overheidsinstanties moeten lijsten of registers publiceren met alle documenten in hun bezit en moeten die updaten » https://www.rti-rating.org/country-data/by-indicator/58/

12 JUNI 2023 - GEZAMENLIJK PERSBERICHT VAN

VVJ - Vlaams Verenigning van Journalisten et AVBB - Algemene vereniging van beroepsjournalisten in België

AJP - Association des Journalistes Professionnels et AGJPB - Association générale des Journalistes Professionnels de Belgique

VVOJ - Vereniging van onderzoeksjournalisten

Ligue des Droits Humains

Liga voor Mensenrechten

AAFB - Association des archivistes francophones de Belgique

Transparencia.be

Cumuleo