10 aanbevelingen om de transparantie en de efficiëntie van de mandatenlijsten en de vermogensaangiften te verbeteren

Persbericht 14 augustus 2015

1- Lonen en voordelen in natura

De GRECO beveelt in zijn laatste rapport inzake de strijd tegen de corruptie van parlementsleden in België ⁽¹⁾ meer transparantie aan inzake de lonen van de volksvertegenwoordigers. De burgers verwachten deze transparantie, dit is in elk geval wat blijkt uit de talrijke gesprekken met de gebruikers van de Cumuleo-website inzake dit onderwerp.

Aanbeveling: de mandatenlijsten aanvullen met het bedrag van de lonen en de lijst met de voordelen in natura.

2- Meer informatie over de volksvertegenwoordigers die geen aangifte doen

Het Rekenhof bezit de lijst met de aangifteplichtige mandaten ⁽²⁾ uitgeoefend door alle volksvertegenwoordigers, aangezien deze informatie aan het Rekenhof wordt doorgegeven door de "institutionele informatieverstrekkers" ⁽³⁾. Voor de volksvertegenwoordigers die geen aangifte doen van de mandaten, publiceert het Rekenhof enkel hun naam en de gemeente waar ze wonen. Deze informatie is beperkt en biedt niet steeds de mogelijkheid om met zekerheid de betrokken volksvertegenwoordigers te identificeren (probleem van homonymie, ...).

Aanbeveling: de lijst publiceren met de aangifteplichtige mandaten van de volksvertegenwoordigers die geen aangifte doen teneinde de transparantie te versterken en elk probleem inzake de identificatie van deze volksvertegenwoordigers te verhelpen.

3- Controle van de aangiften van mandaten, functies en beroepen

Momenteel wordt de juistheid en de volledigheid van de mandatenlijsten niet gecontroleerd en de vastgestelde inbreuken leiden niet tot adequate sancties ⁽⁴⁾. De GRECO wees op deze tekortkoming ⁽¹⁾. Cumuleo ontdekt regelmatig niet aangegeven mandaten en zal tijdens de komende maanden het opsporen ervan benadrukken. Op de website worden de ontdekte mandaten weergegeven op een rode achtergrond. Raadpleeg bij wijze van voorbeeld de onvolledige aangiften van Serge Kubla, Elio Di Rupo, Isabelle Emmery, ...

Aanbeveling: het Rekenhof of eender welke andere instelling de opdracht geven om in te staan voor de controle van de aangiften van de volksvertegenwoordigers en het systeem herzien zodat de vastgestelde inbreuken leiden tot adequate sancties en het publiek hiervan op de hoogte wordt gebracht.

4- Hoofdmandaat versus afgeleide mandaten

Bepaalde mandaten vloeien rechtstreeks voort uit de uitoefening van een hoofdmandaat. Dit is bijvoorbeeld het geval voor de mandaten van de bestuurder van de GIP en van het Diensthoofd van de Politiezone. Deze mandaten zijn afgeleid van de burgemeestersfunctie in Brussel. Beschikken over meer nauwkeurige informatie over de hoofdmandaten en de afgeleide mandaten zal de mogelijkheid bieden om beter de problematiek aan te pakken van het cumuleren van mandaten.

Aanbeveling: een onderscheid maken tussen de hoofdmandaten en de afgeleide mandaten in de aangiften van de volksvertegenwoordigers.

5- Werknemer, wie is uw werkgever?

Wanneer een volksvertegenwoordiger werknemer is, dan wordt de vennootschap of de instelling waar hij zijn job uitoefent niet vermeld in de mandatenlijsten gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad. Stel dat een schepen van openbare werken zou te werk gesteld zijn in een bouwbedrijf dat een contract heeft met zijn gemeente. Dit is een ernstig belangenconflict dat niet vermeld zal staan in zijn aangifte. En dat is net het toppunt, want dat is namelijk de eerste functie van die aangiften.

Aanbeveling: toevoegen van de naam van de vennootschappen en de instellingen waarbij de werknemer aan de slag is.

6- Publicatie van vermogensaangiften

De vermogensaangiften worden doorgegeven aan het Rekenhof onder een gesloten omslag en alleen een magistraat mag vragen om de omslag te openen. Het is moeilijk om minder transparant te werk te gaan. Frankrijk heeft onlangs een stap gezet in de richting van meer transparantie door de vermogensaangiften publiek te maken (ministers, afgevaardigden, senatoren, ...). De GRECO beveelt eveneens aan dat de vermogensaangiften 'het voorwerp uitmaken van een publicatie en vlotter toegankelijk gemaakt worden via een officiële website' ⁽¹⁾. Een wetsvoorstel in die richting werd ingediend in de Kamer op 12 maart 2015 door de heren Marco Van Hees en Raoul Hedebouw ⁽⁵⁾.

Aanbeveling: de inhoud publiceren van de vermogensaangiften op de website van het Rekenhof of op een specifieke website.

7- Quid met de schulden?

De volksvertegenwoordigers zijn niet verplicht om in hun vermogensaangiften de schulden te vermelden die ze aangingen. Het feit dat dit ontbreekt, zou kunnen gebruikt worden om een feit van corruptie te verbergen. Aangezien de schulden niet vermeld zijn, zal een terugbetaling met twijfelachtig geld niet worden vermeld in de aangiften.

Aanbeveling: eisen dat de eventuele schulden die werden aangegaan door de volksvertegenwoordigers worden vermeld in de vermogensaangiften.

8- Meer transparantie voor de kabinetsmedewerkers en de magistraten

De voorbije jaren werden er wetsvoorstellen ingediend teneinde de verplichting uit te breiden voor het indienen van een mandatenlijst en een vermogensaangifte voor de deskundigen en de leden van de ministeriële kabinetten, alsook voor de magistraten ⁽⁶⁾. Het risico van belangenconflicten binnen deze functies rechtvaardigt dat de mensen die deze functies uitoefenen, worden onderworpen aan transparantieverplichtingen. Jammer genoeg ontbrak tot nu toe de politieke wil om deze wetsvoorstellen door te drukken.

Aanbeveling: de verplichting uitbreiden om een lijst in te dienen met de mandaten, ambten en beroepen en een vermogensaangifte voor de deskundigen en leden van de ministeriële kabinetten, evenals voor de magistraten.

9- Beter de instellingen in kaart brengen

Het is soms verrassend om te zien hoe creatief de volksvertegenwoordigers zijn indien het gaat over het benoemen van de instellingen of de vennootschappen waarbinnen zij hun mandaten uitoefenen (afkortingen, acroniemen,...). Dat bemoeilijkt het in kaart brengen en dient de belangen van de transparantie niet.
Voorbeeld: Centre d'Hébergement CHAB versus CHAB versus Centre Vincent Van Gogh.

Aanbeveling: het ondernemingsnummer toevoegen/het BTW-nummer van de instellingen en de vennootschappen waarbij de mandaten worden uitgeoefend.

10- Marie of Linda, Xavier of Jean-François, Joseph of Jef?

Het Rekenhof vraagt aan de volksvertegenwoordigers om hun naam en hun voornaam te vermelden zoals deze gespeld worden op hun identiteitskaart om namen te vermijden die verschillen van deze van de burgerlijke stand. Honderden volksvertegenwoordigers respecteren deze regel niet.

Gevolg: de naam van de volksvertegenwoordigers varieert van jaar tot jaar in de aangiften doorgegeven aan het Rekenhof, gaande van het verkleinwoord op naam van de echtgenote over het pseudoniem waaronder de volksvertegenwoordiger publiek gekend is. Deze variaties van patroniemen compliceren de identificatie en de opvolging van de volksvertegenwoordigers.

Voorbeelden: Anne-Marie Vanderspeeten versus Anne-Marie Lizin, Jean-François Deleenheer versus Xavier De Leenheer, Willy Michiels versus August Michiels, Guy Ernon versus Jean-Marie Ernon, Julien Spruyt versus Franciscus Spruyt versus Frans Julien Spruyt,...

Aanbeveling: dat het Rekenhof een aangifte als niet conform beschouwt indien deze wordt ingediend onder een andere naam dan diegene die vermeld staat op zijn identiteitsdocumenten van de mandataris (een kopie van de identiteitskaart geldt als bewijs).